ZASTOSOWANIE PROGRAMU KOMPUTEROWEGO "MOL 2000+" W BIBLIOTECE SZKOLNEJ
W dobie przemian programowych i strukturalnych zachodzących w oświacie zastosowanie komputera w bibliotece szkolnej daje wiele możliwości. Biblioteka powinna sprzyjać kształceniu umiejętności samodzielnego korzystania z różnych źródeł informacji. Powinna być wyposażona w nowoczesny sprzęt multimedialny oraz bogaty księgozbiór, który byłby w stanie sprostać wymaganiom reformy i przygotować młodego czytelnika do samodzielnego tworzenia warsztatu pracy umysłowej.
Wykorzystywanie komputera w procesach bibliotecznych daje wiele korzyści dydaktycznych i wychowawczych dla uczniów oraz dla nauczycieli:
poszerza dostępność informacji dla uczniów przygotowujących referaty lub inne samodzielne zadania,
umożliwia prowadzenie różnego rodzaju zajęć, których celem jest wdrożenie uczniów do samodzielnego wyszukiwania informacji katalogowych sporządzenie zestawień tematycznych,
pomaga wyjaśnić rolę hasła w odszukiwaniu informacji o dokumencie,
pozwala zrozumienie różnic między katalogiem alfabetycznym, systematycznym i przedmiotowym,
w atrakcyjny sposób zapoznaje uczniów ze wzorem opisu bibliograficznego,
stanowi doskonałą pomoc na zajęciach pozalekcyjnych,
może być wykorzystywany na lekcjach jako środek dydaktyczny, ma bardzo istotne znaczenie w kształtowaniu kultury informatycznej uczniów,
w komputerze oprócz systemu wyszukiwawczego uczeń wykorzysta także zainstalowany edytor tekstu, grafiki oraz różnorodne programy edukacyjne.
Wśród korzyści użytkowych dla nauczyciela-bibliotekarza należy przede wszystkim wymienić: usprawnienie oraz przyspieszenie prac warsztatowych, administracyjnych i sprawozdawczych.
Komputerowy system obsługi biblioteki umożliwia:
opracowaniewszelkiego rodzajuzbiorów: książek, artykułów czasopism, dokumentów dźwiękowych, filmowych, kartograficznych, ikonograficznych, ikonograficznych także tworzenie katalogów i kartotek,
obliczanie wartościmateriałów bibliotecznych: przy kompletnej ewidencji komputerowej zbiorów możliwe jest natychmiastowe uzyskanie informacji o ich wartości księgowej, a także nabytków dokonanych w określonym przedziale czasowym,
wydruk dokumentów bibliotecznych: między innymi kart katalogowych. Równolegle z komputerowym systemem bibliotecznym zaleca się prowadzenie tradycyjnych katalogów przynajmniej do czasu, gdy komputeryzacja innych bibliotek nie stanie się zjawiskiem powszechnym,
przeprowadzenie skontrum : nie tylko łatwiej ją przeprowadzić ale również pozwala uniknąć pomyłek, których weryfikacja przedłuża zwykle czas kontroli,
prowadzenie ewidencji wypożyczeń : automatyczne raportowania zaległości, tworzenie kart analitycznych czytelników wydruk upomnień oraz automatyczne sporządzanie statystyki.
Należy podkreślić, iż zakres oraz czas osiągania omówionych wyżej efektów wynikających z komputeryzacji biblioteki szkolnej uzależniony jest od wielu czynników, takich jak:
liczba etatów bibliotecznych,
wielkość zbiorów bibliotecznych,
nastawienie do komputera jako nowego narzędzia pracy,
jakość sprzętu oraz liczba stanowisk komputerowych,
możliwość współpracy z innymi bibliotekami zakresie wymiany doświadczeń, tworzenia słowników haseł wzorcowych oraz pozyskiwania baz danych.
Podstawą komputerowej obsługi bibliotecznej jest odpowiednia baza danych mieszcząca się w pamięci komputera. W skład bazy danych programu MOL 2000+ wchodzą:
katalog książek i zbiorów specjalnych,
słowniki haseł wzorcowych (formalnych i przedmiotowych),
kartoteka zagadnieniowa (dane bibliograficzne),
katalog i karty akcesji czasopism,
księgi inwentarzowe,
rejestry ubytków,
rejestr czytelników, ewidencja wypożyczeń, rejestr danych statystycznych.
Program ten umożliwia wygodne tworzenie i aktualizację danych katalogowych oraz kartoteki zagadnieniowej. Raz wprowadzony opis katalogowy jest automatycznie dostępny we wszystkich katalogach oraz w księdze inwentarzowej. Wyszukiwanie informacji w programie tym przebiega bardzo sprawnie. Na ekranie komputera dostępnych jest pięć katalogów: alfabetyczny, tytułowy, serii wydawniczych, UKD (systematyczny), przedmiotowy. Oprócz tych katalogów możliwe jest też wyszukiwanie informacji na podstawie dowolnego innego elementu opisu bibliograficznego. Opisy pozycji mogą być wydrukowane w postaci tematycznych zestawień bibliograficznych.
Przygotowanie programu do pracy obejmuje ustalenie wielkości czcionki oraz ikony. Można też wprowadzić hasło dostępu. Niezbędne jest zdefiniowanie wszystkich ksiąg inwentarzowych (oprócz księgi głównej - zdefiniowanej standardowo). Tutaj oprócz nazwy księgi należy także podać wyróżnik literowy. Trzeba też zdefiniować sposoby nabycia i rodzaje ubytków. Po zainstalowaniu programu konieczne jest również podjęcie decyzji w jaki sposób będzie prowadzone opracowanie rzeczowe zbiorów: w/g symboli UKD czy opis przedmiotowy lub deskryptorowy. W naszej bibliotece zdecydowałyśmy się na stosowanie opisów przedmiotowych. W tym celu wykorzystujemy Przewodnik Bibliograficzny. Dużą pomocą jest także gotowy słownik haseł przedmiotowych.
Pełny opis katalogowy w programie MOL 2000+ składa się z opisu bibliograficznego oraz opisu egzemplarzy. Podział ten jest istotny wówczas, gdy trzeba sporządzić opis katalogowy tytułu przechowywanego wielu egzemplarzach. W takim przypadku sporządza się jeden opis bibliograficzny i uzupełnia o odpowiednią liczbę opisów poszczególnych egzemplarzy. W trakcie tworzenia i modyfikowania opisów bibliograficznych powstaje automatycznie 5 katalogów: alfabetyczny, tytułowy, serii wydawniczych, UKD (systematyczny), przedmiotowy.
Katalog przedmiotowy powstaje automatycznie w efekcie tworzenia i modyfikowania opisów bibliograficznych. Tworzą go hasła przedmiotowe zastosowane w opisach. Taki zbiór haseł może być również uzupełniany o dodatkowe hasła, które nie znalazły jeszcze zastosowania. Taki rozszerzony zbiór haseł tworzy słownik haseł przedmiotowych.
Katalog przedmiotowy służy czytelnikowi do wyszukiwania opisów dokumentów. Każde hasło wskazuje przynajmniej na jedną pozycję.
Słownik haseł przedmiotowych służy bibliotekarzowi jako źródło haseł pobieranych do opisów bibliograficznych. Słownik zawiera wszystkie hasła zawarte w katalogu i dodatkowo może zawierać hasła wprowadzone do słownika w celu ich późniejszego zastosowania w katalogu. Program traktuje hasła jako jednostki leksykalne, czyli nie wyróżnia elementów składających się na to hasło.
Dodatkową zaletą programu bibliotecznego jest to, że pracuje
w środowisku WINDOWS, dlatego program MOL jest przyjazny zarówno dla bibliotekarza, jak i czytelnika. Przedstawione powyżej możliwości potwierdzają konieczność zastosowania komputera w bibliotece szkolnej, która powinna być podstawowym warsztatem pracy dla uczniów i nauczycieli.
Oprac. Zofia Kucharska
Bibliografia:
Mol 2000 +. Podręcznik użytkownika. Wrocław 2002.
Nowak J.: Aby MOL gietki pokazał wszystko, co pomyśli głowa. "Biblioteka w Szkole" 1999 nr 10 s. 26-29.
Zeman E.: Tworzymy katalog przedmiotowy w systemie MOL. "Biblioteka w Szkole" 1999 nr 12 s. 25