Piszesz referat, wypracowanie, pracę semestralną lub poszukujesz materiałów na określony temat? Nie zapomnij o przypisach i bibliografii!
Według obowiązujących standardów edukacyjnych każdy uczeń powinien umieć korzystać z bibliografii załącznikowej innego autora i dotrzeć do interesującej go pozycji oraz umieć opisać źródło, z którego czerpał wiedzę. Poprawne odnotowanie źródeł powinno umożliwić powtórne dotarcie do nich. Przy ogromnej, wciąż wzrastającej ilości piśmiennictwa, spisy bibliograficzne są nieocenionym źródłem uporządkowanej tematycznie literatury, ułatwiając szybkie dotarcie do interesujących zagadnień.
Poniższe informacje pozwolą ci poprawnie sporządzić bibliografię załącznikową.
Bibliografia załącznikowa (literatura przedmiotu) - wykaz dokumentów (książki, czasopisma, artykuły, publikacje z Internetu itp.), które autor wykorzystał przy pisaniu utworu lub które poleca czytelnikowi jako związane
z tematem pracy. Bibliografia załącznikowa zamieszczana jest najczęściej na końcu książki lub artykułu (rozdziału). Potocznie określana jest jako literatura przedmiotu lub krócej - literatura.
Ze względu na czytelność wykazu (szczególnie przy większej ilości książek
i artykułów) dobrze jest pogrupować opisy. Układ bibliografii jest umowny
i może wyglądać np. tak:
1. Literatura podmiotu (omawiane przez nas w pracy utwory literackie)
2. Opracowania ogólne (np. słowniki, opracowania encyklopedyczne, historie literatury)
3. Opracowania szczegółowe (książki, artykuły)
4. Netografia (ta nazwa pojawia się już w opracowaniach) - opisy dokumentów elektronicznych
5. W obrębie poszczególnych grup obowiązuje alfabetyczna kolejność opisów.
Przypisy - komentarze, objaśnienia, uwagi dodatkowe autora lub wydawcy odnoszące się do wskazanych wyrazów, zwrotów lub fragmentów tekstu. Przypisy mogą wskazywać źródło określonych danych i poglądów, wyjaśniać dodatkowo pewne fragmenty tekstu itp. Do przypisu kierują zawarte w tekście głównym odnośniki (odsyłacze) - najczęściej są to kolejne liczby ale czasem stosuje się też znaki graficzne (np. gwiazdka) Przypisy umieszcza się u dołu strony, na której znajduje się komentowany fragment tekstu, na końcu rozdziału lub na końcu całej pracy. W dokumentach elektronicznych przypisy często mają charakter hipertekstowego odnośnika (linku) skojarzonego z treścią objaśnienia lub prowadzącego do innego dokumentu.
Przypisy a bibliografia załącznikowa. Bibliografia z reguły ma szerszy zakres od przypisów - odnosi się do całej pracy, pokazuje czytelnikowi, z jakich źródeł korzystał autor pracy. Przypisy dotyczą konkretnych fragmentów pracy i są z tymi fragmentami powiązane odnośnikami (linkami). Niekiedy przypisy mogą tworzyć bibliografię załącznikową. Są wówczas umieszczone na końcu pracy (rozdziału).
Numer ISBN (International Standard Book Number) - międzynarodowy numer z zakodowanymi informacjami o wydawcy.
Zasady opisu dokumentów ustala norma:
PN-ISO 690:2002 Dokumentacja. Przypisy bibliograficzne. Zawartość, forma i struktura.
W przypadku wykorzystania w swojej pracy dokumentu elektronicznego stosuje się dodatkowo normę:
PN-ISO 690-2:1999 Informacja i dokumentacja - Przypisy bibliograficzne - Arkusz 2: Dokumenty elektroniczne i ich części.
Uwagi dotyczące sporządzania opisów bibliograficznych:
- Elementów opisu, które nie są obowiązkowe, a które bywają podawane
w przypisach i bibliografiach załącznikowych, jest znacznie więcej
(np. nazwisko tłumacza, tytuł serii, liczba stron, uwagi) i mają one swoje określone miejsce w strukturze opisu.
- Nowe normy opisu funkcjonują od kilku lat. We wcześniejszych zasadach nie było obowiązku podawania nr ISBN, natomiast obowiązkowym elementem było miejsce wydania. Nowe normy wchodzą do praktyki wydawniczej powoli, więc bardzo często będziemy jeszcze mieć do czynienia (także w nowych książkach i czasopismach)
z przypisami, w których nie został podany numer ISBN.
- Imię autora można skracać, zwłaszcza jeśli autor jest osobą łatwą do zidentyfikowania.
- Tytuły książek podaje się bez cudzysłowów. Jeśli tytuł jest bardzo długi, można go "uciąć". Należy podać kilka pierwszych wyrazów (umożliwiających identyfikację tytułu), a następne wyrazy zastąpić wielokropkiem.
- W przypadku książki wydanej po raz pierwszy informacje o wydaniu całkowicie pomija się (np. Kapuściński R., Podróże z Herodotem, 2004, ISBN: 83-240-0482-3). Natomiast informacje o zmianach w kolejnych wydaniach należy skrócić - np. Wyd.4. popraw. i uzup.
- Nazwę wydawcy - jeśli się ją podaje - można skracać (ale tak, żeby było wiadomo, o jakiego wydawcę chodzi - np. WSiP zamiast Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne).
- Poszczególne elementy opisu przedziela się wybranym znakiem interpunkcyjnym (np. kropka, przecinek, średnik). Wybrane znaki należy stosować konsekwentnie we wszystkich opisach w dane publikacji.
- Można stosować wyróżnienia graficzne - np. tytuł kursywą lub pismem pogrubionym, nazwisko autora wersalikiem.
- Wszystkie dane do opisu najlepiej przejmować z karty tytułowej książki.
- W przypadku dokumentów dźwiękowych dane do opisu można przejąć z etykiety.
Przykłady:
W podanych niżej wzorach pogrubioną czcionką wyróżniono elementy obowiązkowe opisu.
Encyklopedia Wrocławia. Red. Jan Harasimowicz. Wrocław 2000. ISBN 83-7023-749-5
OPIS ROZDZIAŁU W KSIĄŻCE (praca zbiorowa)
Bajka Z.: Rynek mediów w Polsce. W: Dziennikarstwo i świat mediów. Pod red. Zbigniewa Bauera, Edwarda Hudzińskiego. Wyd. 2. 2000. ISBN 83-7052-804-X, s. 83-102
OPIS ARTYKUŁU W CZASOPIŚMIE:
Nowak M.: Znajomi z puszcz i lasów. "Przyroda Polska" 1998 nr 5 s. 23-25
OPIS KSIĄŻKI ELEKTRONICZNEJ (na płycie CD):
Kopaliński, W. Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych [CD-ROM]. Wersja 1.0.3.16 Łódź: PRO-media CD, 1998. ISBN 83-7231-731-3.
OPIS KSIĄŻKI ELEKTRONICZNEJ (publikacja w Internecie):
WIEM 2001 [on-line]. Edycja 2001. Onet.pl SA [dostęp: 27 marca 2003]. Dostępny w Internecie.
OPIS ARTYKUŁU W CZASOPIŚMIE ELEKTRONICZNYM:
Bobińska, Maria. Ryzykowny kurs. W: Gazeta Prawna [on-line]. 2002-06-03, nr 105/2002 [dostęp 27 marca 2003]. s. 2. Dostępny w Internecie.
OPIS PORTALU (jednotematycznego portalu)
AKADEMIA PEDAGOGICZNA (Kraków). Wirtualna historia książek
i bibliotek. [on-line]. Ostatnia aktualizacja 29.10.2002. [dostęp: 13 lutego 2004]. Dostępny w Internecie
Powyższe informacje opracowano na podstawie:
1. Bibliografia załącznikowa i przypisy. "Biblioteka w Szkole" 2004 nr 11 s. 26-27.
2. Saniewska Danuta: Opis bibliograficzny kartoteki, zestawienia bibliograficzne, bibliografia załącznikowa, przypisy. "Biblioteka w Szkole" 2003 nr 12 s. 8-9.